میکردند اما داستان بههیچوجه به گستردگی وضعیت کنونی نبود
زمان کودکی دههشصتیها و قبل از آن، خبری از شبکههای اینترنتی رنگارنگ نبود. البته شبکههای اجتماعی و مجازی محدودی وجود داشتند و بسیاری از مردم نیز از آنها استقبال میکردند اما داستان بههیچ وجه به گستردگی وضعیت کنونی نبود. در دههی گذشته، نمیتوانستیم ثانیهبهثانیه با هر نقطهای از جهان ارتباط داشته باشیم. نهایت ذوق و شوق ما در استفاده از تلفنهای همراه، بازی با مزهای بود که ماری با خوردن بلوکهای مختلف، دراز و درازتر میشد.
اما الان همه چیز فرق کرده است. بسیاری از ما به شدت به فضای مجازی وابسته شدهایم. تقصیر ما هم نیست! تقریبا انجام هر کاری با این گوشیهای کوچک امکانپذیر شده است. در کسری از ثانیه از حال دوستان و خانواده باخبر میشویم، هر فیلم و آهنگی که بخواهیم در دسترسمان است. برای آموزش، ارتباطات، تفریح و تقریبا همه چیز، تنها کافی است به اینترنت متصل شویم و راحت به خواستهمان برسیم. چنین وضعیتی همانطور که بسیار باب دلوجان ماست، با نگاهی دقیقتر نگرانکننده نیز هست. زیرا به نوعی اسیر قفسی شدهایم که فناوری برایمان به ارمغان آورده است. این مقاله را تا انتها بخوانید، سعی کردهایم راههایی را معرفی کنیم و با هم بالی برای پَر زدن از این قفس پیدا کنیم.
اولین گام برای حل هر مسئله، قبول کردن آن مسئله است. باید بپذیریم که وابستگی کلا چیز خوبی نیست. وابسته شدن و اعتیاد در هر شکل و قاموسی، رفتار ناسالمی است. وقتی اسیر و اعتیاد به شبکههای اجتماعی پیدا می کنیم، تنها بهدنبال این هستیم که ببینیم دیگران در این شبکهها چه میکنند و چه چیزهایی را از زندگیشان منعکس میکنند. در واقع به جای اینکه به زندگی حقیقی اطرافمان دقت کنیم، مدام زندگی را از دریچهی صفحات شبکههای اجتماعی نگاه میکنیم. رفتهرفته به یک تماشاچی مریض تمام عیار بدل میشویم.
بیایید با خودمان صادق باشیم. آیا لازم است از هر چیزی که در اپلیکیشنهای مختلف روی گوشی و شبکههای مجازیمان رخ میدهد، باخبر بشویم؟ جواب یک «نه» خیلی بزرگ است. ما برای زیستن به هوا، مقداری پروتئین و ویتامین نیاز داریم نه فیسبوک و اینستاگرام. باید قرار گرفتن مدام در معرض نوتیفیکیشنهایی را که دینگدینگ از راه میرسند و آرامشمان را میگیرند، به فراموشی بسپاریم. وقتی نوتیفیکیشنها را خاموش میکنیم، تمرکز بیشتری برای انجام امور زندگی روزانهی خود خواهیم داشت.
اطلاعیهها و پیامهایی که مدام روی تبلت و تلفنمان ظاهر میشوند، به ما یادآوری میکنند که جریانهای جدیدی در دنیای مجازی در حال وقوع است و باعث میشوند که احساس کنیم اگر پیامها و وقایع را دنبال نکنیم، چیزی را از دست خواهیم داد. علاوه بر آن، اگر نوتیفیکیشنها را خاموش کنیم و بهندرت به گوشی و تبلتمان سر بزنیم، وقتی برای چک کردن پیغامها بهسراغ گوشی موبایل برویم، پیامهای بیشتری میبینیم که مرور آنها به یکباره هم وقت کمتری از ما میگیرد هم خوشحالترمان میکند. قبول دارید وقتی پیامهای بیشتری روی تلفن ظاهر میشود، بیشتر خوشحال میشویم؟
وقتی صحبت از گذراندن ساعات طولانی درواعتیاد به شبکههای اجتماعی میشود، همیشه دستهای از افراد هستند که میگویند: «خب، اگه نَرَم تو اینترنت، کجا برم پس؟ نه تفریحی دارم، نه کاری، نه هیچی». این دلیل، خیلی غیرمنطقی است. هزار و یک کار وجود دارد که ضمن مفید بودن میتواند اوقات فراغت ما را نیز پر کند. یعنی قبول ندارید که بدون تلفن هم میتوان اوقات را خوب گذراند؟ میتوانید زبان جدیدی بیاموزید، دورهای آموزشی ببینید و آیندهتان را بسازید، در دنیا فیلمهای بسیار خوبی ساخته میشود که با کمی گشتوگذار میتوانید از میان آنها فیلم مورد علاقهی خود را بیابید و تماشا کنید.
در واقع بهتر است سرگرمی جدیدی برای خود بیابیم و آن را جایگزین استفاده از شبکههای مجازی نماییم. اگر به درستی از شبکههای مجازی استفاده کنیم، زمان زیادی در اختیارمان خواهد بود. کافی است برنامهریزی کنیم و به فعالیتهایی بپردازیم که دوست داریم.
خیلی از ما تنها بهخاطر دیگران یا پیروی از مد، در شبکههای اجتماعی مختلف حسابهای کاربری میسازیم. باور کنید لازم نیست در همهی شبکهها حساب کاربری داشته باشیم. لزومی ندارد که تمام برنامههای رنگارنگ را روی دستگاه خود نصب کنیم و ذهن و زمان خود را بیهوده آشفته کنیم. بهتر است برای مهار اعتیاد به شبکههای اجتماعی، زمان دسترسی خود به اینترنت را محدود کنیم. زمان این محدودیت تا حد زیادی وابسته به میزان اعتیاد به شبکههای اجتماعی است.
مثلا روزی یک ساعت مشغول کار با شبکههای اجتماعی بشویم و در مجموع بهطور هفتگی تنها 7 ساعت را به آنها اختصاص بدهیم. زمانی که شروع به کار می کنیم بهتر است از تایمر و زمانسنج برای شمارش مدت زمان مجاز حضور در اینترنت استفاده کنیم. وقتی زمان تعیینشده به پایان میرسد، اگرچه سخت است اما باید عزم مان را جزم کنیم و گوشی و تبلت را کنار بگذاریم. این تمرین برای تقویت اراده هم بسیار مفید است.
یکی از مهمترین چیزهایی که این روزها در صفحات و شبکههای اجتماعی شایع است، انتشار تصاویر و مطالب بسیار بیاهمیت است. باید بپذیریم اینکه شبکههای اجتماعی امکان فیلمبرداری از لحظههای مختلف زندگی را در اختیارمان گذاشتهاند، لزوما به این معنا نیست که دیگران باید بدانند که ما امشب به کدام رستوران رفتهایم یا در مهمانی تولد خواهرزاده مان چه چیزی خوردهایم. اگر این موضوع را درک کنیم قطعا نیمی از محتوای بیمورد و بیارزش اینترنت از سطح آن حذف خواهد شد. نکتهی دیگر این است که آنچه در اینستاگرام و دیگر شبکههای اجتماعی میبینیم، تنها کادر کوچکی از صحنهی بزرگ زندگی دوستان و آشنایان است که بههیچوجه ما را در بطن زندگی حقیقی آنها قرار نمیدهد.
در زندگی واقعی، تمام اتفاقات به انتخاب کاربر و با گذر از فیلترهای رنگارنگ رخ نمیدهند. مریضیها، ناخوشیها، دل شکستگیها و تنهایی، در زندگی واقعی از ما اجازه نمیگیرند که پُست بشوند یا خیر. پس باید بدانیم که شبکههای مجازی واقعی نیستند و تمام واقعیت کاربران را نشان نمیدهند به همین خاطر همانطور که از اسمشان هم مشخص است، نوعی زندگی کاملا مجازی هستند که نباید در آن غرق شد.
برای اینکه ساعات مفیدتری داشته باشیم و از اینترنت و شبکههای اجتماعی نیز بهدرستی بهره ببریم باید آن را به چشم نوعی جایزه نگاه کنیم. یعنی چه؟ به این معنی که مثل خوردن کیکی خوشمزه در کافیشاپ یا رفتن به سینما بهعنوان دلخوشی کوچکی که شادمان میکند، استفاده از شبکههای اجتماعی را نیز بهعنوان یک جایزهی ساده بعد از انجام کارهای خوب و بالا بردن بهرهوری در برنامههای روزانهمان مورد استفاده قرار بدهیم. در واقع رفتن به شبکههای اجتماعی را پاداشی برای خود قرار دهیم که تنها در صورت وفاداری به برنامههای مفید روزانه میتوانیم به آن دسترسی داشته باشیم.
6. غنیسازی روابط واقعی و اعتیاد به شبکه های اجتماعی
ما برای ساختن خاطره های خوش و شاد باید با دوستان و اعضای خانوادهمان رابطههای واقعی برقرار کنیم و ارتباط مجازی و ثبت دقیقه های زندگی با عکس سلفی را کنار بگذاریم. بهجای اینکه به تعداد دنبالکنندگان (فالوئر) خود در فیسبوک و اینستاگرام و… افتخار کنیم، باید به استحکام روابطی دوستداشتنی با خانواده و دوستان فکر کنیم. روابطی از جنس واقعیت که باعث میشوند با دیگران تبادل نظر داشته باشیم، نصیحت کنیم و در دنیایی ملموس همدیگر را دوست بداریم.
بهجای اینکه ساعتها زمان بگذاریم و به فکر این باشیم که در حین ورزش یک سلفی تَروتمیز از خود بگیریم، بهتر است به باشگاه برویم و با افراد واقعی تماس و ارتباطی تازه برقرار کنیم. راههای زیادی برای پیدا کردن دوستان جدید وجود دارد. مثلا میتوانیم مهمانی بگیریم و از دوستانمان بخواهیم که دوستانشان را هم به مهمانی بیاورند.
7. زندگی کردن در لحظه و ترک اعتیاد به شبکه های اجتماعی
دقت کردهاید که همیشه دوربین به دست هستیم و در جنگل و دریا و هر جای دیگری، بهدنبال گرفتن عکسی مناسب برای پُست جدیدمان هستیم؟ اگر شما هم دچار چنین اعتیادی هستید باید بدانید که زمان تجدید نظر در رویکرد و تغییر این وضعیت رسیده است.
بیایید در لحظهها زندگی کنیم. بهجای اینکه در پِی عکس گرفتن از یک رنگین کمان زیبا باشیم، بهتر است آن را عمیقا در ذهن و جان مان ثبت کنیم.
کافی است یک روز به خودمان مرخصی بدهیم و به دوستانمان بگوییم که مثلا یک روز از شبکههای اجتماعی استفاده نخواهیم کرد. تمام اپلیکیشنها را پاک کنیم و ببینیم چند ساعت مفید از وقتمان را در این شبکهها حرام کردهایم.
وقتی به کنسرت میرویم، لازم نیست تمام مدت دوربینبهدست باشیم و فیلمها را روی شبکههای اجتماعی پست کنیم. لنز هیچ دوربینی، نمیتواند به شفافیت چشم و نگاه ما صحنهها را ضبط کند.
از همبرگر و کباب و … عکس نگیریم. مخاطبی که این عکس را لایک میکند نه میتواند تصویر منتشرشده را مزه کند و نه وجود آن عکس در زندگیاش تأثیری دارد. عاقل باشیم.
8. استراحت دادن به خود و ترک اعتیاد به شبکه های اجتماعی
اجداد ما زندگیشان را بدون رایانه یا شبکههای اجتماعی مجازی گذراندند. حتی خودمان هم در دهههای گذشته به چنین امکاناتی دسترسی نداشتهایم. اما هم ما و هم اجدادمان به بقا ادامه دادهایم. پس زندگی بدون شبکههای مجازی نیز همچنان جریان دارد. بهتر است گاهی به خود استراحت بدهیم و به سراغ هیچیک از صفحات مجازی خود نرویم.
9. ابراز عقاید در تریبونهای دیگر و ترک اعتیاد به شبکه های اجتماعی
بیشتر شبکههای مجازی برای قرار دادن انواع محتواهای تصویری یا واژهای محدودیتهایی دارند. در چنین صورتی، بدیهی است که ما نمیتوانیم تمام آنچه را که میاندیشیم و احساس میکنیم، ابراز کنیم. شبکههای اجتماعی جایی برای بیان عقاید نیستند و نمیتوان هیچکس را بهطور کامل تنها از روی پستهایش شناخت. اگر دوست دارید از شبکههای اجتماعی به عنوان تریبون و جایگاهی برای بیان نظرات و عقاید خود در زمینههای مختلف استفاده کنید، سراغ وبلاگنویسی بروید. وبلاگها ظرفیتهای بیشتری در اختیارتان میگذارند.
10. استفادهی بهتر و ترک اعتیاد به شبکههای اجتماعی
خب، حال که صد عیب پیدا و پنهان شبکههای اجتماعی را مطرح کردیم، بد نیست هنر آن را نیز عنوان کنیم. این شبکهها حاصل نابترین افکار و ایدههای دانشمندان امروزی دنیای ما هستند. در واقع، ظرفیت شبکههای مجازی بسیار بیشتر از چیزی است که اغلب ما فکر میکنیم. کافی است بدانیم که از خود و از زندگی چه میخواهیم تا بتوانیم بهتر و مفیدتر از اطلاعات موجود در این شبکهها بهره ببریم یا بهدنبال روشهایی باشیم که میتوانند بهبهرهوری هرچه بیشتر و ترک اعتیاد به شبکههای اجتماعی برای عموم کمک کنند.
باید در برابر لایکها و کامنتهایمان مسئولانه عمل کنیم. نگاه کردن و توجه به محتوای بیارزش افراد در شبکههای اجتماعی شایستهی چشمان ما و شما نیست. اجازه ندهیم که وقتمان بیهوده پای چیزی تلف بشود که هیچ سودی در پی ندارد.
منبع
scoopempire
bustle
کلمات کلیدی:
اینکه افتادگی مثانه در زنانی که تجربهی زایمان داشتهاند، شایعتر است
حتما بخوانید: هدف گذاری چیست؟ و چگونه این کار را انجام دهیم؟
افتادگی مثانه، مشکلی است که بیشتر در زنان شایع است و احتمال بروز آن در مردان بسیار کم است. زنان به علت وجود کانال زایمان، مستعد ضعیف شدن عضلات کف لگن هستند. با اینکه افتادگی مثانه در زنانی که تجربهی زایمان داشتهاند، شایعتر است، اما ممکن است که بر اثر عوامل ژنتیکی وسبک زندگی در خانمهایی که مادر نشدهاند نیز اتفاق بیفتد. همچون سایر بیماریها، پیشگیری از افتادگی مثانه بسیار راحتتر از درمان افتادگی مثانهاست. در این مطلب قصد داریم شما را بهطور کامل با علائم افتادگی مثانه، علت، پیشگیری و درمان افتادگی مثانه آشنا کنیم.
مثانه عضوی توخالی در لگن است که ادرار را نگه میدارد. فشاری که درهنگام پر شدن مثانه توسط ادرار ایجاد میشود، باعث میشود که فرد احساس کند که به دفع ادرار نیاز دارد. در فرآیند دفع ادرار، ادرار از مثانه عبور میکند و از طریق پیشابراه از بدن خارج میشود.
در زنان، دیوارهی جلویی واژن از مثانه پشتیبانی میکند. این دیواره میتواند با بالا رفتن سن، ضعیف یا شل شود. فشارهای جسمانی قابلتوجه مانند زایمان نیز میتوانند به این قسمت از دیوارهی واژن آسیب برسانند. اگر مثانه بیشازحد صدمه ببیند، میتواند پایین بیاید و دچار افتادگی شود؛ این بدان معناست که مثانه دیگر حمایت نمیشود و به داخل واژن نزول میکند. این امر میتواند باعث مسائلی مانند مشکلات ادراری، ناراحتی و بیاختیاری ادرار استرسی (نشت ادرار در اثر عطسه، سرفه و فشار بر مثانه) شود.
افتادگی مثانه که به آن فتق مثانه یا سیستوسل نیز میگویند، براساس میزان پایین آمدن مثانه در واژن، به 4 درجه تقسیم میشود:
درجهی 1 (خفیف): فقط قسمت کوچکی از مثانه به داخل واژن میرود.
درجهی 2 (متوسط): مثانه بهقدری افتادگی پیدا میکند که وارد دهانهی واژن میشود.
درجهی 3 (شدید): مثانه از دهانهی واژن خارج شده و بیرون میزند.
درجهی 4 (کامل): کل مثانه بهطور کامل از واژن خارج میشود و معمولا این وضعیت با افتادگی سایر اعضای داخل لگن مانند افتادگی رحم، رکتوسل (بیرونزدگی قسمتی از رکتوم به درون واژن) و انتروسل (نوعی فتق حاوی روده) همراه است.
افتادگی مثانه معمولا با یائسگی مرتبط است. بدن زنان قبل از یائسگی، هورمون استروژن تولید میکند که به محکم نگه داشتن عضلات واژن و اطراف آن کمک مینماید. اما بدن خانمها پس از یائسگی، استروژن بسیار کمتری تولید میکند و درنتیجهی آن عضلات ضعیف و شل میشوند.
عوامل زیر معمولا با ایجاد افتادگی مثانه مرتبط هستند:
1. زایمان
این متداولترین علت افتادگی مثانه است. روند زایمان طبیعی، فشار زیادی را بر بافتها و عضلات واژن که از مثانه پشتیبانی میکنند، وارد میکند.
2. یائسگی
استروژن، هورمونی است که به حفظ قدرت و سلامت عضلات واژن کمک میکند. این هورمون پس از یائسگی به میزان بسیار کمتری ترشح میشود.
3. اعمال فشار بر مثانه
بلند کردن اجسام سنگین، زور زدن هنگام اجابت مزاج، داشتن یک بیماری طولانیمدت که با سرفه همراه است یا ابتلا به یبوست مزمن، ممکن است به عضلات کف لگن آسیب برسانند.
اولین علامتی که معمولا زنان مبتلا به افتادگی مثانه متوجه آن میشوند، وجود بافتی در واژن است که بسیاری از زنان میگویند چیزی شبیه به توپ است.
سایر نشانه های افتادگی مثانه عبارتند از:
احساس ناراحتی یا درد در ناحیهی لگن؛
بیرون زدن بافت از واژن (این بافت ممکن است دردناک باشد و خونریزی کند)؛
اِشکال در ادرار کردن؛
وجود این احساس که مثانه بلافاصله پس از دفع ادرار، کاملا خالی نمیشود (دفع ادرار ناقص)؛
بیاختیاری استرسی (نشت ادرار درهنگام عطسه، سرفه یا فشار بر مثانه)؛
عفونت مثانه بهصورت مکرر؛
مقاربت دردناک (دیسپارونیا)؛
کمردرد.
برخی از زنان ممکن است علائم افتادگی مثانهی خفیف (درجهی 1) را تجربه نکنند یا متوجه آن نشوند.
هر زنی که متوجه علائم افتادگی مثانه میشود، باید به پزشک مراجعه کند. افتادگی مثانه معمولا با افتادگی سایر ارگانهای داخل لگن همراه است. بنابراین برای ارزیابی و جلوگیری از علائم و عوارض مشکلساز ناشی از تضعیف بافت و عضلهی واژن، مراقبتهای پزشکی به موقع توصیه میشود. ارگانهایی که دچار افتادگی شدهاند، نمیتوانند بهخودیخود درمان شوند و اغلب بهمرور زمان بدتر میشوند. چندین درمان برای برطرف کردن افتادگی مثانه وجود دارد.
معاینهی لگن و ناحیهی تناسلی یک خانم برای تشخیص افتادگی مثانه ضروری است. درصورت مشاهدهی مثانه در واژن، افتادگی مثانه تأیید میشود.
در موارد نهچندان واضح، ممکن است که پزشک از سیستوگرافی با مادهی حاجب (عکس رنگی VCUG) برای کمک به تشخیص بهتر استفاده کند. VCUG، مجموعهای از تصاویر است که با استفاده از اشعهی X درطول دفع ادرار گرفته میشود. این تصاویر به پزشک کمک میکنند تا شکل مثانه و علت مشکل ادراری را مشخص کند. همچنین ممکن است که پزشک برای رد کردن سایر علل احتمالی ناراحتی یا مشکل ادراری، سایر قسمتهای شکم را معاینه یا از آنها عکس برداری کند.
پس از تشخیص، پزشک ممکن است عصبها، عضلات و شدت جریان ادرار را تست کند تا بتواند تصمیم بگیرد که چه نوع درمانی برای فرد مناسب است.
درصورت صلاح دید پزشک، ممکن است تستی به نام یورودینامیک یا یورودینامیک تصویری نیز انجام شود. گاهی اوقات، این تست نوار مثانه (EKGs) نیز نامیده میشود. یورودینامیک، نسبتهای فشار و حجم را در مثانه اندازهگیری میکند و میتواند در تصمیم گیری اورولوژیست بسیار مؤثر باشد.
سیستوسکوپی (نگاه کردن به داخل مثانه با اسکوپ) نیز یکی از روشهایی است که برای انتخاب روش درمانی مناسب استفاده میشود. این مورد، آزمایشی سرپایی است که در مطب پزشک انجام میشود. گاهی اوقات درهنگام انجام این تست، تصویر داخل مثانه روی صفحهی مانیتور نمایش داده میشود و بیمار میتواند هرچه را که پزشک میبیند، مشاهده کند. سیستوسکوپی، ریسک کمی دارد و برای اکثر افراد تحملپذیر است.
درمان افتادگی مثانه
معمولا افتادگی مثانهی درجهی 1 (خفیف) که درد یا ناراحتی ایجاد نمیکند، به هیچگونه درمان پزشکی یا جراحی نیاز ندارد. ممکن است که پزشک به خانم مبتلا به افتادگی مثانهی درجهی 1 توصیه کند که از بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن اجتناب کند؛ گرچه شواهد کمی برای حمایت از این توصیه وجود دارد.
پزشک در موارد جدیتر، عوامل مختلفی نظیر سن بیمار، سلامت عمومی، اولویت درمان و شدت افتادگی مثانه را درنظر میگیرد تا تعیین کند که کدام درمان مناسب است.
1. پساری
پساری دستگاهی است که داخل واژن قرار داده میشود تا مثانه را در جای خود نگه دارد. برای جلوگیری از بروز عفونت، لازم است تا پساریها در فواصل منظم بیرون آورده و تمیز شوند. برخی از پساریها طوری طراحی شدهاند که به خانمها امکان میدهند تا خودشان این کار را انجام دهند، اما سایر انواع پساریها باید توسط پزشک بیرون آورده و تمیز شوند. معمولا برای کمک به پیشگیری از عفونت و فرسایش دیوارهی واژن، به همراه پساری از کرم استروژن استفاده میشود. برخی از زنان هنگام استفاده از پساری، احساس ناراحتی میکنند یا معتقدند که آنها بهراحتی جدا میشوند و میافتند.
2. درمان جایگزین استروژن
این درمان ممکن است برای بسیاری از زنان مبتلا به افتادگی مثانه مفید باشد. استروژن به تقویت و حفظ عضلات واژن کمک میکند.
3. ورزش کگل و اصلاح فعالیت بدنی
ممکن است که پزشک برای موارد خفیف تا متوسط افتادگی مثانه، اصلاح فعالیت بدنی مانند اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین و زور زدن را توصیه کند؛ همچنین ممکن است پزشکتان به شما پیشنهاد کند که تمرینات ورزش کگل را انجام دهید. اینها تمریناتی هستند که برای سفت کردن عضلات کف لگن به کار میروند. ممکن است که تمرینات کگل برای درمان افتادگیهای خفیف تا متوسط یا تکمیل سایر درمانهای افتادگیهای حادتر مثانه استفاده شوند.
4. داروهای درمان افتادگی مثانه
استروژن خوراکی - افتادگی مثانه
امکان دارد که برای افتادگی مثانه از درمان جایگزین استروژن استفاده شود تا در تقویت بافتهای داخل و اطراف واژن، به بدن کمک کند. درمان جایگزین استروژن نمیتواند برای همهی افراد کاربردی باشد (بهعنوان مثال افراد مبتلا به انواع خاصی از سرطان). بدن زنان پس از یائسگی، استروژن چندانی تولید نمیکند و درنتیجه ممکن است که عضلات واژن ضعیف شوند. ممکن است در موارد خفیف افتادگی مثانه، استروژن برای معکوس کردن علائمی مانند بیاختیاری ادرار و ضعیف شدن واژن تجویز شود. در موارد شدیدتر افتادگی مثانه، ممکن است درمان جایگزین استروژن به همراه سایر انواع درمانها به کار رود.
استروژن میتواند بهصورت خوراکی و در قالب قرص یا موضعی و به شکل چسب یا کرم تجویز شود. کرم استروژن، جذب سیستمیک بسیار کمی دارد و بهصورت موضعی تأثیر بسیار زیادی ایجاد میکند. نوع موضعی این دارو، نسبت به نوع خوراکی خطر کمتری دارد. استفاده از استروژنها در واژن قُدامی و ناحیهی پیشابراه، میتواند در تسکین علائم ادراری همچون نیاز فوری به دفع ادرار و تکرر ادرار بسیار مفید باشد؛ حتی علیرغم وجود افتادگی مثانه.
5. عمل جراحی افتادگی مثانه
معمولا افتادگیهای شدید مثانه که با پساری قابلکنترل نیستند، برای اصلاح به جراحی نیاز دارند. جراحی افتادگی مثانه معمولا از طریق واژن انجام میشود و هدف آن محکم کردن مثانه در محل صحیح است. مثانه با برشی در دیوارهی واژن اصلاح میشود. ناحیهی پایینافتاده، بسته و دیواره محکم میشود.
این جراحی با توجه به روش مورد نظر پزشک، با بیهوشی عمومی، بیحسی منطقهای یا بیحسی موضعی انجام میشود. در جراحیهای کوچکتر، بسیاری از بیماران در همان روز مرخص میشوند و به خانه میروند.
برای تقویت ضعف لگنِ مرتبط با افتادگی مثانه، از مواد مختلفی استفاده میشود.
با توجه به FDA، ممکن است خطرات قرار دادن مِش جراحی (surgical mesh) در بافت بین مثانه و واژن به منظور اصلاح افتادگی عضو لگن بسیار بیشتر از مزایای آن باشد. با این حال استفاده از مش میتواند در برخی شرایط مفید باشد. جراح باید قبل از انجام عمل جراحی بهطور کامل درمورد خطرات، مزایا و عوارض بالقوهی این مواد توضیح دهد و فرآیند جراحی را برای فرد تشریح کند.
اکثر زنان حدود 6 هفته پس از جراحی میتوانند فعالیتهای عادی خود را از سر بگیرند. با این حال، ممکن است که جراح توصیه کند که فرد تا 6 ماه از انجام فعالیتهایی که باعث فشار بر مثانه میشوند، اجتناب کند یا آنها را به حداقل برساند.
درمانهای فیزیکی مانند تحریک الکتریکی و بیوفیدبک نیز میتوانند در افتادگی مثانه به کار روند و به تقویت عضلات لگن کمک کنند.
6. تحریک الکتریکی
پزشک از یک پروب برای عضلات مورد نظر در داخل واژن یا کف لگن استفاده میکند. این پروب به دستگاهی وصل میشود که جریانهای الکتریکی کوچک را اندازهگیری و ارسال میکند. این جریانها، عضلات را منقبض میکنند و این انقباضات میتوانند به تقویت عضلات کمک کنند. نوعی تحریک الکتریکی با تهاجم کمتر نیز وجود دارد که از بیرون بدن، عصب زهاری (پاندندال) را بهطور مغناطیسی تحریک میکند. این روش باعث فعال شدن عضلات کف لگن میشود و ممکن است به درمان بیاختیاری ادرار کمک کند.
7. بیوفیدبک
بیوفیدبک - افتادگی مثانه
در این روش حسگری برای نظارت بر فعالیت عضلانی در واژن و کف لگن به کار میرود. ممکن است که پزشک تمریناتی را برای تقویت عضلات این ناحیه توصیه کند. این تمرینات به سفت شدن عضلات دیوارهی واژن کمک مینمایند و برخی علائم ناشی از افتادگی مثانه را برطرف میکنند یا آنها را تسکین میدهند. این حسگر میتواند بر انقباضات عضلانی درطول تمرینات نظارت کند؛ پزشک از این طریق متوجه میشود که آیا عضلات مورد نظر از این تمرینات سود خواهند برد یا نه.
پیگیریهای لازم برای افتادگی مثانه
خانمی که تحت درمان افتادگی مثانه قرار میگیرد، باید بهطور منظم برای ارزیابی میزان پیشرفت درمان به پزشک مراجعه کند. پساریها باید برای پیشگیری از عوارض، در فواصل زمانی مشخص بیرون آورده و تمیز شوند.
پیشگیری از افتادگی مثانه
داشتن رژیم غذایی پرفیبر و مصرف روزانهی مقدار زیاد مایعات میتواند احتمال ابتلای فرد به یبوست را کاهش دهد و از این طریق به پیشگیری ازافتادگی مثانه کمک کند. درصورت امکان باید از زور زدن درطول اجابت مزاج خودداری شود. زنان مبتلا به یبوست مزمن باید به منظور کاهش احتمال ابتلا به افتادگی مثانه، به پزشک مراجعه و هرچه سریعتر یبوستشان را درمان کنند.
بلند کردن اجسام سنگین با ابتلا به افتادگی مثانه رابطهای مستقیم دارد و درصورت امکان باید از آن اجتناب شود.
چاقی عاملی خطرآفرین برای دچار شدن به افتادگی مثانه است. کنترل وزن ممکن است به پیشگیری از ایجاد این وضعیت کمک کند.
سخن آخر
افتادگی مثانه بهندرت تبدیل به وضعیتی خطرناک میشود. اکثر موارد خفیف آن میتوانند بدون جراحی درمان شوند و اکثر افتادگیهای شدید مثانه میتوانند بهطور کامل با جراحی اصلاح شوند.
منبع: webmd
کلمات کلیدی:
اینکه افتادگی مثانه در زنانی که تجربهی زایمان داشتهاند، شایعتر است
حتما بخوانید: هدف گذاری چیست؟ و چگونه این کار را انجام دهیم؟
افتادگی مثانه، مشکلی است که بیشتر در زنان شایع است و احتمال بروز آن در مردان بسیار کم است. زنان به علت وجود کانال زایمان، مستعد ضعیف شدن عضلات کف لگن هستند. با اینکه افتادگی مثانه در زنانی که تجربهی زایمان داشتهاند، شایعتر است، اما ممکن است که بر اثر عوامل ژنتیکی وسبک زندگی در خانمهایی که مادر نشدهاند نیز اتفاق بیفتد. همچون سایر بیماریها، پیشگیری از افتادگی مثانه بسیار راحتتر از درمان افتادگی مثانهاست. در این مطلب قصد داریم شما را بهطور کامل با علائم افتادگی مثانه، علت، پیشگیری و درمان افتادگی مثانه آشنا کنیم.
مثانه عضوی توخالی در لگن است که ادرار را نگه میدارد. فشاری که درهنگام پر شدن مثانه توسط ادرار ایجاد میشود، باعث میشود که فرد احساس کند که به دفع ادرار نیاز دارد. در فرآیند دفع ادرار، ادرار از مثانه عبور میکند و از طریق پیشابراه از بدن خارج میشود.
در زنان، دیوارهی جلویی واژن از مثانه پشتیبانی میکند. این دیواره میتواند با بالا رفتن سن، ضعیف یا شل شود. فشارهای جسمانی قابلتوجه مانند زایمان نیز میتوانند به این قسمت از دیوارهی واژن آسیب برسانند. اگر مثانه بیشازحد صدمه ببیند، میتواند پایین بیاید و دچار افتادگی شود؛ این بدان معناست که مثانه دیگر حمایت نمیشود و به داخل واژن نزول میکند. این امر میتواند باعث مسائلی مانند مشکلات ادراری، ناراحتی و بیاختیاری ادرار استرسی (نشت ادرار در اثر عطسه، سرفه و فشار بر مثانه) شود.
افتادگی مثانه که به آن فتق مثانه یا سیستوسل نیز میگویند، براساس میزان پایین آمدن مثانه در واژن، به 4 درجه تقسیم میشود:
درجهی 1 (خفیف): فقط قسمت کوچکی از مثانه به داخل واژن میرود.
درجهی 2 (متوسط): مثانه بهقدری افتادگی پیدا میکند که وارد دهانهی واژن میشود.
درجهی 3 (شدید): مثانه از دهانهی واژن خارج شده و بیرون میزند.
درجهی 4 (کامل): کل مثانه بهطور کامل از واژن خارج میشود و معمولا این وضعیت با افتادگی سایر اعضای داخل لگن مانند افتادگی رحم، رکتوسل (بیرونزدگی قسمتی از رکتوم به درون واژن) و انتروسل (نوعی فتق حاوی روده) همراه است.
افتادگی مثانه معمولا با یائسگی مرتبط است. بدن زنان قبل از یائسگی، هورمون استروژن تولید میکند که به محکم نگه داشتن عضلات واژن و اطراف آن کمک مینماید. اما بدن خانمها پس از یائسگی، استروژن بسیار کمتری تولید میکند و درنتیجهی آن عضلات ضعیف و شل میشوند.
عوامل زیر معمولا با ایجاد افتادگی مثانه مرتبط هستند:
1. زایمان
این متداولترین علت افتادگی مثانه است. روند زایمان طبیعی، فشار زیادی را بر بافتها و عضلات واژن که از مثانه پشتیبانی میکنند، وارد میکند.
2. یائسگی
استروژن، هورمونی است که به حفظ قدرت و سلامت عضلات واژن کمک میکند. این هورمون پس از یائسگی به میزان بسیار کمتری ترشح میشود.
3. اعمال فشار بر مثانه
بلند کردن اجسام سنگین، زور زدن هنگام اجابت مزاج، داشتن یک بیماری طولانیمدت که با سرفه همراه است یا ابتلا به یبوست مزمن، ممکن است به عضلات کف لگن آسیب برسانند.
اولین علامتی که معمولا زنان مبتلا به افتادگی مثانه متوجه آن میشوند، وجود بافتی در واژن است که بسیاری از زنان میگویند چیزی شبیه به توپ است.
سایر نشانه های افتادگی مثانه عبارتند از:
احساس ناراحتی یا درد در ناحیهی لگن؛
بیرون زدن بافت از واژن (این بافت ممکن است دردناک باشد و خونریزی کند)؛
اِشکال در ادرار کردن؛
وجود این احساس که مثانه بلافاصله پس از دفع ادرار، کاملا خالی نمیشود (دفع ادرار ناقص)؛
بیاختیاری استرسی (نشت ادرار درهنگام عطسه، سرفه یا فشار بر مثانه)؛
عفونت مثانه بهصورت مکرر؛
مقاربت دردناک (دیسپارونیا)؛
کمردرد.
برخی از زنان ممکن است علائم افتادگی مثانهی خفیف (درجهی 1) را تجربه نکنند یا متوجه آن نشوند.
هر زنی که متوجه علائم افتادگی مثانه میشود، باید به پزشک مراجعه کند. افتادگی مثانه معمولا با افتادگی سایر ارگانهای داخل لگن همراه است. بنابراین برای ارزیابی و جلوگیری از علائم و عوارض مشکلساز ناشی از تضعیف بافت و عضلهی واژن، مراقبتهای پزشکی به موقع توصیه میشود. ارگانهایی که دچار افتادگی شدهاند، نمیتوانند بهخودیخود درمان شوند و اغلب بهمرور زمان بدتر میشوند. چندین درمان برای برطرف کردن افتادگی مثانه وجود دارد.
معاینهی لگن و ناحیهی تناسلی یک خانم برای تشخیص افتادگی مثانه ضروری است. درصورت مشاهدهی مثانه در واژن، افتادگی مثانه تأیید میشود.
در موارد نهچندان واضح، ممکن است که پزشک از سیستوگرافی با مادهی حاجب (عکس رنگی VCUG) برای کمک به تشخیص بهتر استفاده کند. VCUG، مجموعهای از تصاویر است که با استفاده از اشعهی X درطول دفع ادرار گرفته میشود. این تصاویر به پزشک کمک میکنند تا شکل مثانه و علت مشکل ادراری را مشخص کند. همچنین ممکن است که پزشک برای رد کردن سایر علل احتمالی ناراحتی یا مشکل ادراری، سایر قسمتهای شکم را معاینه یا از آنها عکس برداری کند.
پس از تشخیص، پزشک ممکن است عصبها، عضلات و شدت جریان ادرار را تست کند تا بتواند تصمیم بگیرد که چه نوع درمانی برای فرد مناسب است.
درصورت صلاح دید پزشک، ممکن است تستی به نام یورودینامیک یا یورودینامیک تصویری نیز انجام شود. گاهی اوقات، این تست نوار مثانه (EKGs) نیز نامیده میشود. یورودینامیک، نسبتهای فشار و حجم را در مثانه اندازهگیری میکند و میتواند در تصمیم گیری اورولوژیست بسیار مؤثر باشد.
سیستوسکوپی (نگاه کردن به داخل مثانه با اسکوپ) نیز یکی از روشهایی است که برای انتخاب روش درمانی مناسب استفاده میشود. این مورد، آزمایشی سرپایی است که در مطب پزشک انجام میشود. گاهی اوقات درهنگام انجام این تست، تصویر داخل مثانه روی صفحهی مانیتور نمایش داده میشود و بیمار میتواند هرچه را که پزشک میبیند، مشاهده کند. سیستوسکوپی، ریسک کمی دارد و برای اکثر افراد تحملپذیر است.
درمان افتادگی مثانه
معمولا افتادگی مثانهی درجهی 1 (خفیف) که درد یا ناراحتی ایجاد نمیکند، به هیچگونه درمان پزشکی یا جراحی نیاز ندارد. ممکن است که پزشک به خانم مبتلا به افتادگی مثانهی درجهی 1 توصیه کند که از بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن اجتناب کند؛ گرچه شواهد کمی برای حمایت از این توصیه وجود دارد.
پزشک در موارد جدیتر، عوامل مختلفی نظیر سن بیمار، سلامت عمومی، اولویت درمان و شدت افتادگی مثانه را درنظر میگیرد تا تعیین کند که کدام درمان مناسب است.
1. پساری
پساری دستگاهی است که داخل واژن قرار داده میشود تا مثانه را در جای خود نگه دارد. برای جلوگیری از بروز عفونت، لازم است تا پساریها در فواصل منظم بیرون آورده و تمیز شوند. برخی از پساریها طوری طراحی شدهاند که به خانمها امکان میدهند تا خودشان این کار را انجام دهند، اما سایر انواع پساریها باید توسط پزشک بیرون آورده و تمیز شوند. معمولا برای کمک به پیشگیری از عفونت و فرسایش دیوارهی واژن، به همراه پساری از کرم استروژن استفاده میشود. برخی از زنان هنگام استفاده از پساری، احساس ناراحتی میکنند یا معتقدند که آنها بهراحتی جدا میشوند و میافتند.
2. درمان جایگزین استروژن
این درمان ممکن است برای بسیاری از زنان مبتلا به افتادگی مثانه مفید باشد. استروژن به تقویت و حفظ عضلات واژن کمک میکند.
3. ورزش کگل و اصلاح فعالیت بدنی
ممکن است که پزشک برای موارد خفیف تا متوسط افتادگی مثانه، اصلاح فعالیت بدنی مانند اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین و زور زدن را توصیه کند؛ همچنین ممکن است پزشکتان به شما پیشنهاد کند که تمرینات ورزش کگل را انجام دهید. اینها تمریناتی هستند که برای سفت کردن عضلات کف لگن به کار میروند. ممکن است که تمرینات کگل برای درمان افتادگیهای خفیف تا متوسط یا تکمیل سایر درمانهای افتادگیهای حادتر مثانه استفاده شوند.
4. داروهای درمان افتادگی مثانه
استروژن خوراکی - افتادگی مثانه
امکان دارد که برای افتادگی مثانه از درمان جایگزین استروژن استفاده شود تا در تقویت بافتهای داخل و اطراف واژن، به بدن کمک کند. درمان جایگزین استروژن نمیتواند برای همهی افراد کاربردی باشد (بهعنوان مثال افراد مبتلا به انواع خاصی از سرطان). بدن زنان پس از یائسگی، استروژن چندانی تولید نمیکند و درنتیجه ممکن است که عضلات واژن ضعیف شوند. ممکن است در موارد خفیف افتادگی مثانه، استروژن برای معکوس کردن علائمی مانند بیاختیاری ادرار و ضعیف شدن واژن تجویز شود. در موارد شدیدتر افتادگی مثانه، ممکن است درمان جایگزین استروژن به همراه سایر انواع درمانها به کار رود.
استروژن میتواند بهصورت خوراکی و در قالب قرص یا موضعی و به شکل چسب یا کرم تجویز شود. کرم استروژن، جذب سیستمیک بسیار کمی دارد و بهصورت موضعی تأثیر بسیار زیادی ایجاد میکند. نوع موضعی این دارو، نسبت به نوع خوراکی خطر کمتری دارد. استفاده از استروژنها در واژن قُدامی و ناحیهی پیشابراه، میتواند در تسکین علائم ادراری همچون نیاز فوری به دفع ادرار و تکرر ادرار بسیار مفید باشد؛ حتی علیرغم وجود افتادگی مثانه.
5. عمل جراحی افتادگی مثانه
معمولا افتادگیهای شدید مثانه که با پساری قابلکنترل نیستند، برای اصلاح به جراحی نیاز دارند. جراحی افتادگی مثانه معمولا از طریق واژن انجام میشود و هدف آن محکم کردن مثانه در محل صحیح است. مثانه با برشی در دیوارهی واژن اصلاح میشود. ناحیهی پایینافتاده، بسته و دیواره محکم میشود.
این جراحی با توجه به روش مورد نظر پزشک، با بیهوشی عمومی، بیحسی منطقهای یا بیحسی موضعی انجام میشود. در جراحیهای کوچکتر، بسیاری از بیماران در همان روز مرخص میشوند و به خانه میروند.
برای تقویت ضعف لگنِ مرتبط با افتادگی مثانه، از مواد مختلفی استفاده میشود.
با توجه به FDA، ممکن است خطرات قرار دادن مِش جراحی (surgical mesh) در بافت بین مثانه و واژن به منظور اصلاح افتادگی عضو لگن بسیار بیشتر از مزایای آن باشد. با این حال استفاده از مش میتواند در برخی شرایط مفید باشد. جراح باید قبل از انجام عمل جراحی بهطور کامل درمورد خطرات، مزایا و عوارض بالقوهی این مواد توضیح دهد و فرآیند جراحی را برای فرد تشریح کند.
اکثر زنان حدود 6 هفته پس از جراحی میتوانند فعالیتهای عادی خود را از سر بگیرند. با این حال، ممکن است که جراح توصیه کند که فرد تا 6 ماه از انجام فعالیتهایی که باعث فشار بر مثانه میشوند، اجتناب کند یا آنها را به حداقل برساند.
درمانهای فیزیکی مانند تحریک الکتریکی و بیوفیدبک نیز میتوانند در افتادگی مثانه به کار روند و به تقویت عضلات لگن کمک کنند.
6. تحریک الکتریکی
پزشک از یک پروب برای عضلات مورد نظر در داخل واژن یا کف لگن استفاده میکند. این پروب به دستگاهی وصل میشود که جریانهای الکتریکی کوچک را اندازهگیری و ارسال میکند. این جریانها، عضلات را منقبض میکنند و این انقباضات میتوانند به تقویت عضلات کمک کنند. نوعی تحریک الکتریکی با تهاجم کمتر نیز وجود دارد که از بیرون بدن، عصب زهاری (پاندندال) را بهطور مغناطیسی تحریک میکند. این روش باعث فعال شدن عضلات کف لگن میشود و ممکن است به درمان بیاختیاری ادرار کمک کند.
7. بیوفیدبک
بیوفیدبک - افتادگی مثانه
در این روش حسگری برای نظارت بر فعالیت عضلانی در واژن و کف لگن به کار میرود. ممکن است که پزشک تمریناتی را برای تقویت عضلات این ناحیه توصیه کند. این تمرینات به سفت شدن عضلات دیوارهی واژن کمک مینمایند و برخی علائم ناشی از افتادگی مثانه را برطرف میکنند یا آنها را تسکین میدهند. این حسگر میتواند بر انقباضات عضلانی درطول تمرینات نظارت کند؛ پزشک از این طریق متوجه میشود که آیا عضلات مورد نظر از این تمرینات سود خواهند برد یا نه.
پیگیریهای لازم برای افتادگی مثانه
خانمی که تحت درمان افتادگی مثانه قرار میگیرد، باید بهطور منظم برای ارزیابی میزان پیشرفت درمان به پزشک مراجعه کند. پساریها باید برای پیشگیری از عوارض، در فواصل زمانی مشخص بیرون آورده و تمیز شوند.
پیشگیری از افتادگی مثانه
داشتن رژیم غذایی پرفیبر و مصرف روزانهی مقدار زیاد مایعات میتواند احتمال ابتلای فرد به یبوست را کاهش دهد و از این طریق به پیشگیری ازافتادگی مثانه کمک کند. درصورت امکان باید از زور زدن درطول اجابت مزاج خودداری شود. زنان مبتلا به یبوست مزمن باید به منظور کاهش احتمال ابتلا به افتادگی مثانه، به پزشک مراجعه و هرچه سریعتر یبوستشان را درمان کنند.
بلند کردن اجسام سنگین با ابتلا به افتادگی مثانه رابطهای مستقیم دارد و درصورت امکان باید از آن اجتناب شود.
چاقی عاملی خطرآفرین برای دچار شدن به افتادگی مثانه است. کنترل وزن ممکن است به پیشگیری از ایجاد این وضعیت کمک کند.
سخن آخر
افتادگی مثانه بهندرت تبدیل به وضعیتی خطرناک میشود. اکثر موارد خفیف آن میتوانند بدون جراحی درمان شوند و اکثر افتادگیهای شدید مثانه میتوانند بهطور کامل با جراحی اصلاح شوند.
منبع: webmd
کلمات کلیدی:
بیشک برنامه ریزی روزانه به شما کمک میکند.
با برنامه ریزی روزانه، مدیریت و کنترل کارها آسانتر میشود، میتوانید میان اهداف کوتاه مدت و بلند مدت تعادل برقرار و کارها را بر اساس اهمیتی که برایتان دارند اولویتبندی کنید. با ما همراه باشید تا ببینید چطور میتوانید یک برنامه ریزی روزانه کارآمد داشته باشید.
1. مشخص کنید روزتان را چگونه میگذرانید
پیش از تهیهی یک برنامه ریزی روزانه بهینه باید از کارهایی که طی روز انجام میدهید و نحوهی تنظیم آنها آگاه باشید. مثلا اگر باید به دانشگاه یا سر کار بروید، پس این موارد و زمان مربوط به آنها در اختیار شما نیست اما در وقتهای آزادتان خیلی راحت امکان تغییر و تصمیمگیری دارید.
چند روزی را به بررسی کارهایی که میکنید و اینکه زمان را چطور سپری میکنید، اختصاص بدهید. همهی کارهایی را که انجام میدهید دقیق یادداشت کنید. به ویژه به زمانهای آزادتان و کارهایی که در این اوقات انجام میدهید، توجه کنید. آیا این زمانها را به بازی کردن میگذرانید یا تمیز کردن خانه؟ فهرستی از همهی فعالیتهایتان و مدت زمان انجام هر یک تهیه کنید.
2. زمانی را که در رفت و آمد برای کار، دانشگاه و… هستید تخمین بزنید
ما بخش عمدهای از روز را صرف رفتن از جایی به جای دیگر میکنیم. این رفتوآمدها برای ما ضروری است. زمان لازم برای این آمدوشدها را محاسبه کنید و در برنامه خود زمان کافی به آنها اختصاص دهید. بهتر است برنامه تان را بر اساس این زمانها بهبود دهید.
3. مشخص کنید چه زمانی بیشترین بهرهوری را دارید
بهترین زمان بازدهی خود را در برنامه ریزی روزانه علامت بزنید.
در حین برنامه ریزی روزانه به ترتیب انجام کارها توجه کنید. بهتر است کارهای مهم را که نیاز به تمرکز بیشتری دارند در زمانهایی انجام دهید که بیشترین بهرهوری را دارید. بیشتر افراد صبحها بهتر کار میکنند و بعدازظهرها را به پاسخگویی به تماسهای تلفنی و ایمیلهای دریافتی اختصاص میدهند.
4. بدانید که عادتهای شما زندگی روزمرهتان را تحت تأثیر قرار میدهند
انجام کارها بر اساس برنامه ریزی روزانه به ما نشان میدهد زندگیمان چقدر تحت تأثیر عادتهایمان است. گاهی برخی عادتهای بد مانع رسیدن شما به اهدافتان میشوند، در مقابل برخی عادتها سودمند و یاریرسان هستند. هنگام برنامه ریزی روزانه تان، عادتهای سودمند و آسیبرسان را شناسایی کنید.
مثلا ممکن است عادت داشته باشید وقت زیادی را صرف انجام کار مورد علاقهتان کنید تا جای که برای کارهای دیگر از جمله اهداف بلندمدتتان نیرویی نداشته باشید، یا چنان غرق در کارتان و تأمین خواستههای دیگران میشوید که زمانی برای استراحت و رسیدگی به خودتان ندارید. هر دوی اینها به یک اندازه آسیبرسان هستند. پس مهم است که بدانید عادتهایتان چطور بر زندگی شما تأثیر میگذارند.
پس از شناسایی عادتهای آسیبرسان، سعی کنید با یافتن روشهای جایگزین از زمانتان بهتر استفاده کنید. این روشها ممکن است به سادگی محدود کردن زمانی باشد که صرف برخی کارها مثل بازیهای ویدیویی، ساز زدن و… میکنید. بهتر است این کارها را به بعد از انجام کارهای ضروری موکول کنید. شاید هم لازم باشد کمی تمرین کنید و نه گفتن به دیگران را یاد بگیرید!
5. از وقتهای تلفشده بکاهید
شاید برخی از کارهایی که میکنید اتلاف وقت به نظر برسند. برخی از آنها واقعا اجتنابناپذیر هستند مثل رفتوآمد به محل کار یا مراجعه به ادارهای خاص در شلوغترین ساعت روز تنها به این دلیل به یک برگهی امضا شده نیازِ مبرم دارید. برنامه ریزی روزانه خود را بررسی کنید و ببینید آیا امکان دارد با ایجاد تغییرات از اتلاف وقت بکاهید. اگر امکان تغییر کارها نیست شاید بد نباشد در صورت امکان برخی کارها را در وقتهای تلف شدهتان انجام بدهید، مثلا میتوانید صبحانهتان را در طول مسیر رفتن به سر کار و در اتوبوس میل کنید.
6. برنامه هر روز را شب پیش بریزید
بهتر است از پیش برای روزتان برنامه ریزی کنید. اگر تجربهای در برنامه ریزی روزانه ندارید، احتمالا مدتی طول میکشد تا از عهدهی یک برنامه ریزی خوب و بینقص بربیایید. بهتر است یک برنامه موقتی از ترتیب کارها و زمان لازم برای هر یک تهیه کنید و امکان جابهجایی و انعطافپذیری را هم برای آن در نظر بگیرید.
تعادل میان اهداف بلندمدت و وظایف روزمره در برنامه ریزی روزانه
1. کارهایی که به تحقق اهداف بلندمدتتان کمک میکند در برنامه ریزی روزانه تان قرار دهید
شناسایی کارهایی که باید در طول روز انجام دهید در عین سادگی، دشوار است! زیرا ما همیشه نمیدانیم چه هدفی داریم و به چه میخواهیم برسیم. به علاوه کاری که اکنون مایل به انجام آن هستید ممکن است در راستای اهداف بلندمدتان نباشد. بهتر است میان این دو تعادل ایجاد کنید.
اهداف بلندمدت خود را مشخص کنید و آنها را روی کاغذ بنویسید، خوب نیست که آنها فقط تصویری در ذهنتان باشند. شغلی که میخواهید به آن برسید، افرادی که مایلید با آنها ارتباط بیشتری داشته باشید و… همه را یادداشت کنید.
فهرستی از کارهایی که به شما در رسیدن به این اهداف کمک میکنند تهیه کنید و در برنامه ریزی روزانه زمانی را به آنها اختصاص دهید.
2. انتظاراتی را که از خودتان دارید و انتظارتی را که دیگران از شما دارند تفکیک کنید
خوب است که در تعیین اهدافتان با دیگران مشورت کنید اما فراموش نکنید مهم شناسایی چیزی است که خودتان به آن علاقه دارید. بیشک وظایف روزمرهی زندگی که ممکن است ربطی به اهداف بلندمدتان نداشته باشند، بخش مهمی از برنامه ریزی روزانه خود را تشکیل میدهند.
مثلا شاید آرزوی پدر و مادرتان این باشد که شما وکیل شوید! اگرچه چنین آرزوهایی که بر پایهی آرزوی موفقیت و شادی فرزندان هستند اما ممکن است این شغل خاص واقعا باعث خوشحالی شما نشود. بهتر است با پدر و مادرتان در این باره صحبت کنید بدترین کار این است که مطابق با خواستهی دیگران زندگی کنید بدون اینکه بفهمید چه چیز به راستی شما را خوشحال میکند.
پس از اینکه اهدافتان را مشخص کردید، سعی کنید راهی برای هماهنگ کردن آنها با انتظاراتی که دیگران از شما دارند بیابید. شما احتمالا نمیتوانید قید همهی انتظاراتی که دیگران از شما دارند و وظایفتان در قبال آنها را بزنید. اما میتوانید طوری برنامه ریزی روزانه کنید که زمان بیشتری به اهداف خودتان اختصاص یابد.
3. اولویتبندی کنید
برخی کارها باید هرچه سریعتر انجام شوند و برخی دیگر را میتوان به تعویق انداخت. در برنامه ریزی روزانه به اولویتها توجه کنید و سپس مدیریت زمان کنید.
در کنار برخی کارها و وظایف روزانه، گاهی کارهای از پیش ندانسته هم برایتان پیش میآید که لازم است وقتی برای آنها در برنامه تان در نظر بگیرید حتی اگر آنها در برنامه تان وجود نداشته باشند (نمیدانستید که قرار بوده وجود داشته باشند!). بهترین کار این است که برای انعطافپذیری بیشتر در برنامه تان با وقفههای مناسب وقتهای آزاد داشته باشید تا در صورت پیشامد یک کار ضروریِ غیرمنتظره، آن زمانها را به این کار اختصاص دهید. اگر هم کاری پیش نیامد میتوانید این زمانهای آزاد را به کارهای مورد علاقهتان و مواردی که به پیشبرد اهداف بلندمدتتان کمک میکنند اختصاص دهید.
برنامه ریزی روزانه خود را ثبت کنید.
1. بهترین ابزار را برای ثبت برنامه تان پیدا کنید
نوشتن برنامه بهترین راه اطمینان از این است که طبق برنامه پیش میروید. در دسترس بودن برنامه امکان مرور پیوستهی آن را فراهم میکند. بهترین روش و مناسبترین ابزار را پیدا کنید و هر زمان که نیاز داشتید از گام بعدیتان باخبر شوید نگاهی به برنامه تان بیندازید.
رایانه، لپتاپ، انواع اپلیکیشنها و… امکان ثبت و نگهداری برنامه تان را به شما میدهند. حتی امکان استفاده از یادآور برای کارهای مهم هم فراهم است.
2. روزتان را به بخشهای 30 دقیقهای تقسیم کنید
روزتان را به بخشهای نیم ساعته تبدیل کنید و تخمین بزنید برای انجام هر کار چند بخش لازم است. با این روش ضرورتی ندارد با ساعت و دقیقه کارتان را پیچیده کنید.
3. کارهای ضروری را سریعتر در برنامه ریزی روزانه تان بگنجانید
کارهای ضروری و غیرقابلِحذف را در آغاز برنامه ریزی در نظر بگیرید. مثلا اگر هر روز خودتان باید بچهها را ساعت 8 صبح به مدرسه برسانید و 3 بعدازظهر از مدرسه بردارید و پیش از هر کار دیگری این دو وظیفهی ضروری و فعالیتهای مشابه را در برنامه روزانه تان قرار دهید.
4. وقتهای آزادِ انعطافپذیر را فراموش نکنید
پس از گنجاندن همهی وظایف و کارهای ضروری در برنامه تان، زمانهای خالی را که مختص به هیچ فعالیتی نیستند مشخص کنید. این زمانها بخشهای انعطافپذیر برنامه روزانه تان هستند. اهداف بلندمدت خود را در نظر بگیرید و فعالیتهایی را که به شما در رسیدن به این اهداف کمک میکنند به این بخشها تخصیص دهید.
همچنین وجود بخشهای انعطافپذیر امکان پوشش وظایف و کارهای پیشبینی نشده و دقیقهی نودی را به شما میدهند.
5. مرتب برنامه ریزی روزانه خود را مرور کنید
باید به طور منظم برنامه تان را مرور کنید تا کارها و فعالیتهایی که برایشان برنامه ریزی کردید به شما یادآوری شود. این کار همچنین شما را در مسیر درست نگه میدارد و باعث میشود بیش از اندازه روی کار خاصی توقف نکنید و مطابق با زمان تخصیص یافته با آن پیش بروید.
6. در صورت نیاز برنامه تان را اصلاح کنید
با پیروی از برنامه روزانه تان امکان ارزیابی آن را هم خواهید داشت و مثلا میتوانید زمان تخمینی تخصیص داده شده به فعالیتها را اصلاح کنید و یا ترتیب کارها را تغییر دهید. حواستان به اهداف بلندمدتتان باشد و از آنها غافل نشوید.
زمانی برای خودتان
در برنامه ریزی روزانه زمانی برای خودتان در نظر بگیرید
1. به سلامتی خودتان توجه کنید
برنامه ریزی روزانه تنها برای رسیدن به خواستههای اجتماعیتان و بهرهوری بیشتر نیست بلکه به حفظ سلامتی و شاد بودن کمک میکند. پژوهشها نشان دادند دانشجویانی که در برنامه ریزی خود زمانی را به خودشان اختصاص میدهند بهتر بر اضطراب غلبه میکنند و موفقتر هستند.
افراد گوناگون کارهای مختلفی را در این زمانها انجام میدهند. برخی مراقبه (مدیتیشن) میکنند، برخی دوست دارند چرت بزنند، عدهای دیگر بازیهای ویدئویی را ترجیح میدهند، برخی هم به ملاقات با دوستان علاقهمند هستند و بسیاری فعالیتهای دیگر. فعالیت موردعلاقهتان را که از آن لذت میبرید و فشار و اضطرابتان را کاهش میدهد شناسایی کنید و آن را در برنامه ریزی روزانه قرار دهید.
2. برای اختصاص زمان مشخص و قطعی به خودتان برنامه ریزی روزانه کنید
زمانهای مشخص و ثابتی را به خودتان و کارهای موردِ علاقهتان اختصاص بدهید. با اینکه از اهمیت توجه به خودتان آگاه هستید ممکن است بدون تعیین زمانهای مشخص و قطعی، از آن غافل شوید.
ماساژ ماهانه، 30 دقیقه بازی در روز و… یا هر فعالیتی که برایتان لذتبخش است را در برنامه تان قرار بدهید. اختصاص زمانی به خودتان و کارهای موردِ علاقهتان باعث میشود انجام کارهای ضروری ناخوشایند آسانتر شود.
3. به خودتان پاداش بدهید
پاداش برنامه ریزی روزانه موفق
درحالی که مطابق با برنامه ریزی روزانه پیش میروید به خاطر تلاشی که میکنید به خودتان پاداش بدهید. مثلا پس از اتمام موفقیتآمیز فعالیتی در زمان معین، به عنوان جایزه خوراکیِ موردِ علاقهتان را به خودتان تقدیم و نوشِ جان کنید و از آن لذت ببرید. این حس خوب و لذت بخش به شما در ایجاد تغییرات رفتاری کمک میکند.
منبع : wikihow
کلمات کلیدی:
بیشک برنامه ریزی روزانه به شما کمک میکند.
با برنامه ریزی روزانه، مدیریت و کنترل کارها آسانتر میشود، میتوانید میان اهداف کوتاه مدت و بلند مدت تعادل برقرار و کارها را بر اساس اهمیتی که برایتان دارند اولویتبندی کنید. با ما همراه باشید تا ببینید چطور میتوانید یک برنامه ریزی روزانه کارآمد داشته باشید.
1. مشخص کنید روزتان را چگونه میگذرانید
پیش از تهیهی یک برنامه ریزی روزانه بهینه باید از کارهایی که طی روز انجام میدهید و نحوهی تنظیم آنها آگاه باشید. مثلا اگر باید به دانشگاه یا سر کار بروید، پس این موارد و زمان مربوط به آنها در اختیار شما نیست اما در وقتهای آزادتان خیلی راحت امکان تغییر و تصمیمگیری دارید.
چند روزی را به بررسی کارهایی که میکنید و اینکه زمان را چطور سپری میکنید، اختصاص بدهید. همهی کارهایی را که انجام میدهید دقیق یادداشت کنید. به ویژه به زمانهای آزادتان و کارهایی که در این اوقات انجام میدهید، توجه کنید. آیا این زمانها را به بازی کردن میگذرانید یا تمیز کردن خانه؟ فهرستی از همهی فعالیتهایتان و مدت زمان انجام هر یک تهیه کنید.
2. زمانی را که در رفت و آمد برای کار، دانشگاه و… هستید تخمین بزنید
ما بخش عمدهای از روز را صرف رفتن از جایی به جای دیگر میکنیم. این رفتوآمدها برای ما ضروری است. زمان لازم برای این آمدوشدها را محاسبه کنید و در برنامه خود زمان کافی به آنها اختصاص دهید. بهتر است برنامه تان را بر اساس این زمانها بهبود دهید.
3. مشخص کنید چه زمانی بیشترین بهرهوری را دارید
بهترین زمان بازدهی خود را در برنامه ریزی روزانه علامت بزنید.
در حین برنامه ریزی روزانه به ترتیب انجام کارها توجه کنید. بهتر است کارهای مهم را که نیاز به تمرکز بیشتری دارند در زمانهایی انجام دهید که بیشترین بهرهوری را دارید. بیشتر افراد صبحها بهتر کار میکنند و بعدازظهرها را به پاسخگویی به تماسهای تلفنی و ایمیلهای دریافتی اختصاص میدهند.
4. بدانید که عادتهای شما زندگی روزمرهتان را تحت تأثیر قرار میدهند
انجام کارها بر اساس برنامه ریزی روزانه به ما نشان میدهد زندگیمان چقدر تحت تأثیر عادتهایمان است. گاهی برخی عادتهای بد مانع رسیدن شما به اهدافتان میشوند، در مقابل برخی عادتها سودمند و یاریرسان هستند. هنگام برنامه ریزی روزانه تان، عادتهای سودمند و آسیبرسان را شناسایی کنید.
مثلا ممکن است عادت داشته باشید وقت زیادی را صرف انجام کار مورد علاقهتان کنید تا جای که برای کارهای دیگر از جمله اهداف بلندمدتتان نیرویی نداشته باشید، یا چنان غرق در کارتان و تأمین خواستههای دیگران میشوید که زمانی برای استراحت و رسیدگی به خودتان ندارید. هر دوی اینها به یک اندازه آسیبرسان هستند. پس مهم است که بدانید عادتهایتان چطور بر زندگی شما تأثیر میگذارند.
پس از شناسایی عادتهای آسیبرسان، سعی کنید با یافتن روشهای جایگزین از زمانتان بهتر استفاده کنید. این روشها ممکن است به سادگی محدود کردن زمانی باشد که صرف برخی کارها مثل بازیهای ویدیویی، ساز زدن و… میکنید. بهتر است این کارها را به بعد از انجام کارهای ضروری موکول کنید. شاید هم لازم باشد کمی تمرین کنید و نه گفتن به دیگران را یاد بگیرید!
5. از وقتهای تلفشده بکاهید
شاید برخی از کارهایی که میکنید اتلاف وقت به نظر برسند. برخی از آنها واقعا اجتنابناپذیر هستند مثل رفتوآمد به محل کار یا مراجعه به ادارهای خاص در شلوغترین ساعت روز تنها به این دلیل به یک برگهی امضا شده نیازِ مبرم دارید. برنامه ریزی روزانه خود را بررسی کنید و ببینید آیا امکان دارد با ایجاد تغییرات از اتلاف وقت بکاهید. اگر امکان تغییر کارها نیست شاید بد نباشد در صورت امکان برخی کارها را در وقتهای تلف شدهتان انجام بدهید، مثلا میتوانید صبحانهتان را در طول مسیر رفتن به سر کار و در اتوبوس میل کنید.
6. برنامه هر روز را شب پیش بریزید
بهتر است از پیش برای روزتان برنامه ریزی کنید. اگر تجربهای در برنامه ریزی روزانه ندارید، احتمالا مدتی طول میکشد تا از عهدهی یک برنامه ریزی خوب و بینقص بربیایید. بهتر است یک برنامه موقتی از ترتیب کارها و زمان لازم برای هر یک تهیه کنید و امکان جابهجایی و انعطافپذیری را هم برای آن در نظر بگیرید.
تعادل میان اهداف بلندمدت و وظایف روزمره در برنامه ریزی روزانه
1. کارهایی که به تحقق اهداف بلندمدتتان کمک میکند در برنامه ریزی روزانه تان قرار دهید
شناسایی کارهایی که باید در طول روز انجام دهید در عین سادگی، دشوار است! زیرا ما همیشه نمیدانیم چه هدفی داریم و به چه میخواهیم برسیم. به علاوه کاری که اکنون مایل به انجام آن هستید ممکن است در راستای اهداف بلندمدتان نباشد. بهتر است میان این دو تعادل ایجاد کنید.
اهداف بلندمدت خود را مشخص کنید و آنها را روی کاغذ بنویسید، خوب نیست که آنها فقط تصویری در ذهنتان باشند. شغلی که میخواهید به آن برسید، افرادی که مایلید با آنها ارتباط بیشتری داشته باشید و… همه را یادداشت کنید.
فهرستی از کارهایی که به شما در رسیدن به این اهداف کمک میکنند تهیه کنید و در برنامه ریزی روزانه زمانی را به آنها اختصاص دهید.
2. انتظاراتی را که از خودتان دارید و انتظارتی را که دیگران از شما دارند تفکیک کنید
خوب است که در تعیین اهدافتان با دیگران مشورت کنید اما فراموش نکنید مهم شناسایی چیزی است که خودتان به آن علاقه دارید. بیشک وظایف روزمرهی زندگی که ممکن است ربطی به اهداف بلندمدتان نداشته باشند، بخش مهمی از برنامه ریزی روزانه خود را تشکیل میدهند.
مثلا شاید آرزوی پدر و مادرتان این باشد که شما وکیل شوید! اگرچه چنین آرزوهایی که بر پایهی آرزوی موفقیت و شادی فرزندان هستند اما ممکن است این شغل خاص واقعا باعث خوشحالی شما نشود. بهتر است با پدر و مادرتان در این باره صحبت کنید بدترین کار این است که مطابق با خواستهی دیگران زندگی کنید بدون اینکه بفهمید چه چیز به راستی شما را خوشحال میکند.
پس از اینکه اهدافتان را مشخص کردید، سعی کنید راهی برای هماهنگ کردن آنها با انتظاراتی که دیگران از شما دارند بیابید. شما احتمالا نمیتوانید قید همهی انتظاراتی که دیگران از شما دارند و وظایفتان در قبال آنها را بزنید. اما میتوانید طوری برنامه ریزی روزانه کنید که زمان بیشتری به اهداف خودتان اختصاص یابد.
3. اولویتبندی کنید
برخی کارها باید هرچه سریعتر انجام شوند و برخی دیگر را میتوان به تعویق انداخت. در برنامه ریزی روزانه به اولویتها توجه کنید و سپس مدیریت زمان کنید.
در کنار برخی کارها و وظایف روزانه، گاهی کارهای از پیش ندانسته هم برایتان پیش میآید که لازم است وقتی برای آنها در برنامه تان در نظر بگیرید حتی اگر آنها در برنامه تان وجود نداشته باشند (نمیدانستید که قرار بوده وجود داشته باشند!). بهترین کار این است که برای انعطافپذیری بیشتر در برنامه تان با وقفههای مناسب وقتهای آزاد داشته باشید تا در صورت پیشامد یک کار ضروریِ غیرمنتظره، آن زمانها را به این کار اختصاص دهید. اگر هم کاری پیش نیامد میتوانید این زمانهای آزاد را به کارهای مورد علاقهتان و مواردی که به پیشبرد اهداف بلندمدتتان کمک میکنند اختصاص دهید.
برنامه ریزی روزانه خود را ثبت کنید.
1. بهترین ابزار را برای ثبت برنامه تان پیدا کنید
نوشتن برنامه بهترین راه اطمینان از این است که طبق برنامه پیش میروید. در دسترس بودن برنامه امکان مرور پیوستهی آن را فراهم میکند. بهترین روش و مناسبترین ابزار را پیدا کنید و هر زمان که نیاز داشتید از گام بعدیتان باخبر شوید نگاهی به برنامه تان بیندازید.
رایانه، لپتاپ، انواع اپلیکیشنها و… امکان ثبت و نگهداری برنامه تان را به شما میدهند. حتی امکان استفاده از یادآور برای کارهای مهم هم فراهم است.
2. روزتان را به بخشهای 30 دقیقهای تقسیم کنید
روزتان را به بخشهای نیم ساعته تبدیل کنید و تخمین بزنید برای انجام هر کار چند بخش لازم است. با این روش ضرورتی ندارد با ساعت و دقیقه کارتان را پیچیده کنید.
3. کارهای ضروری را سریعتر در برنامه ریزی روزانه تان بگنجانید
کارهای ضروری و غیرقابلِحذف را در آغاز برنامه ریزی در نظر بگیرید. مثلا اگر هر روز خودتان باید بچهها را ساعت 8 صبح به مدرسه برسانید و 3 بعدازظهر از مدرسه بردارید و پیش از هر کار دیگری این دو وظیفهی ضروری و فعالیتهای مشابه را در برنامه روزانه تان قرار دهید.
4. وقتهای آزادِ انعطافپذیر را فراموش نکنید
پس از گنجاندن همهی وظایف و کارهای ضروری در برنامه تان، زمانهای خالی را که مختص به هیچ فعالیتی نیستند مشخص کنید. این زمانها بخشهای انعطافپذیر برنامه روزانه تان هستند. اهداف بلندمدت خود را در نظر بگیرید و فعالیتهایی را که به شما در رسیدن به این اهداف کمک میکنند به این بخشها تخصیص دهید.
همچنین وجود بخشهای انعطافپذیر امکان پوشش وظایف و کارهای پیشبینی نشده و دقیقهی نودی را به شما میدهند.
5. مرتب برنامه ریزی روزانه خود را مرور کنید
باید به طور منظم برنامه تان را مرور کنید تا کارها و فعالیتهایی که برایشان برنامه ریزی کردید به شما یادآوری شود. این کار همچنین شما را در مسیر درست نگه میدارد و باعث میشود بیش از اندازه روی کار خاصی توقف نکنید و مطابق با زمان تخصیص یافته با آن پیش بروید.
6. در صورت نیاز برنامه تان را اصلاح کنید
با پیروی از برنامه روزانه تان امکان ارزیابی آن را هم خواهید داشت و مثلا میتوانید زمان تخمینی تخصیص داده شده به فعالیتها را اصلاح کنید و یا ترتیب کارها را تغییر دهید. حواستان به اهداف بلندمدتتان باشد و از آنها غافل نشوید.
زمانی برای خودتان
در برنامه ریزی روزانه زمانی برای خودتان در نظر بگیرید
1. به سلامتی خودتان توجه کنید
برنامه ریزی روزانه تنها برای رسیدن به خواستههای اجتماعیتان و بهرهوری بیشتر نیست بلکه به حفظ سلامتی و شاد بودن کمک میکند. پژوهشها نشان دادند دانشجویانی که در برنامه ریزی خود زمانی را به خودشان اختصاص میدهند بهتر بر اضطراب غلبه میکنند و موفقتر هستند.
افراد گوناگون کارهای مختلفی را در این زمانها انجام میدهند. برخی مراقبه (مدیتیشن) میکنند، برخی دوست دارند چرت بزنند، عدهای دیگر بازیهای ویدئویی را ترجیح میدهند، برخی هم به ملاقات با دوستان علاقهمند هستند و بسیاری فعالیتهای دیگر. فعالیت موردعلاقهتان را که از آن لذت میبرید و فشار و اضطرابتان را کاهش میدهد شناسایی کنید و آن را در برنامه ریزی روزانه قرار دهید.
2. برای اختصاص زمان مشخص و قطعی به خودتان برنامه ریزی روزانه کنید
زمانهای مشخص و ثابتی را به خودتان و کارهای موردِ علاقهتان اختصاص بدهید. با اینکه از اهمیت توجه به خودتان آگاه هستید ممکن است بدون تعیین زمانهای مشخص و قطعی، از آن غافل شوید.
ماساژ ماهانه، 30 دقیقه بازی در روز و… یا هر فعالیتی که برایتان لذتبخش است را در برنامه تان قرار بدهید. اختصاص زمانی به خودتان و کارهای موردِ علاقهتان باعث میشود انجام کارهای ضروری ناخوشایند آسانتر شود.
3. به خودتان پاداش بدهید
پاداش برنامه ریزی روزانه موفق
درحالی که مطابق با برنامه ریزی روزانه پیش میروید به خاطر تلاشی که میکنید به خودتان پاداش بدهید. مثلا پس از اتمام موفقیتآمیز فعالیتی در زمان معین، به عنوان جایزه خوراکیِ موردِ علاقهتان را به خودتان تقدیم و نوشِ جان کنید و از آن لذت ببرید. این حس خوب و لذت بخش به شما در ایجاد تغییرات رفتاری کمک میکند.
منبع : wikihow
کلمات کلیدی: